Serbest ticari bölge, bulunduğu ülkenin sınırları içinde yer almasına rağmen, o ülkede geçerli olan belirli ticaret veya ekonomi hukuku kurallarının tamamına veya bir kısmına tabi olmama durumunu içerir. Aynı zamanda da gümrük hattında olmayan ulusal liman ve havaalanlarının yakınlarında kurulan bölgelerin tamamı serbest bölge olarak adlandırılır.
Serbest bölgeler; ithal edilecek ticari ürünlerin gümrük vergisi ödenmeksizin getirilebileceği, depolanabileceği, üretim veya diğer nedenlerle işlenebileceği özel alanlardan oluşan ve sınırlayıcı faktörlerin en aza indirildiği bölgeler.
Serbest bölgelerde söz konusu olan faaliyetler için de farklı teşvik programları uygulanır. Böylece dış ticarette ihracata yönelik faaliyetler, döviz girişi ve sermayeye olan yatırımların artması amaçlanır. Ek olarak yerli üreticilere de dünya piyasasında rekabet etme fırsatı sağlar. Birçok farklı iş kolunun ortaya çıkması ve böylece de istihdamın artması hedeflenir.
Serbest ticari bölge özellikle ülkemiz gibi istihdam sorunu yaşayan ve ekonomik olarak dalgalanmalar yaşayan ülkelerde ciddi avantaj ve fırsatlar sağlar. Bugün ülkemizdeki serbest bölgede istihdam eden toplam kişi sayısının 50 binin üzerinde olduğu tahmin edilir. Dünya ticaretinde de önemli bir yere sahip olan ülkemiz, 20’den fazla serbest bölgesi ile konum avantajlarını da kullanarak ekonomik açıdan faydalar sağlar.
Uluslararası ticaret bölgeleri tüm dünyada son derece yaygın. Firmalara ciddi avantaj sağlamasının yanı sıra istihdam sağlaması ve ülkeye ekonomik anlamda da katkı sağlaması açısından oldukça avantaj sağlar. Bazı ülkeler ve serbest ticaret bölgeleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Mısır: Toplam dokuz serbest bölgesi olan Mısır, tüm bölgelerinde oldukça aktif olarak ticaret yapar.
Amerika: Serbest bölge sayısı en fazla olan ülke. 100’ün üzerinde bölge var.
İsrail: Sadece bir tane serbest bölgesi olsa da ticarette aktif olarak kullanılır.
Malezya: 9 ticaret bölgesi var.
Dubai: 8 ticaret bölgesi var.
İrlanda: Bir tane ticaret bölgesi var.
Gürcistan: 2 tane ticaret bölgesi var.
Bu ülkelerin dışında Romanya, Moldova, Letonya,Ürdün, Japonya, Endonezya, Çin, Panama gibi birçok ülkenin serbest ticaret bölgeleri var. Örneğin kuzey Amerika serbest ticaret bölgesi giderek artmaktayken, dünyadaki birçok ülkede bu bölgeye ve bu bölgedeki ticarete önem verenlerin sayısı da artar. Dünyada serbest ticari bölgede faaliyet gösteren birçok ülke olduğu gibi bu ülkelerde de her anlamda avantaj sağlanır. Bu da hem ülke ekonomisine hem firma karlılığına olumlu olarak yansır.
Ülkemizde de son derece fazla serbest ticaret bölgesi var. Ülkemizde serbest ticaret bölgesi olan iller aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Mersin
Antalya
İstanbul
Trabzon
İzmir
Rize
Samsun
Kayseri
Adana
Gaziantep
Bursa
Denizli
Kocaeli
Ülkemizdeki bu illerde yer alan serbest ticaret bölgeleri, ticaretin gelişmesi ve ekonomik gelişmeler açısından oldukça ciddi avantajlar sağlar. Türkiye serbest ticaret bölgeleri sayısı yalnızca bu kadarla kalmayıp, giderek artmaya da devam eder. Hali hazırda yapılan çalışmalarla yeni projeler ve bölgeler için de destek ve teşvikler takip edilerek yeni bölgelerin kurumları sağlanır.
Dünyada da giderek artan serbest ticaret bölgesi sayesinde firmalar daha rahat ve avantajlı ticaret yapma imkânı elde ediyor. Örneğin Latin Amerika serbest ticaret bölgesi içerisinde yer alan firmalar da ülkemizdeki bölgelerde yer alan firmalar da çeşitli avantajlarla karşılıklı ticaretlerini yapabilirler.
Ülkemizde serbest ticari bölgede yer alan oldukça fazla firma var. Bu firmalar açısından serbest bölgede ticaret yapmanın oldukça fazla avantajı bulunur. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
%100 olarak kurumlar vergisinden muaf olma
Muhtasar ödemesinden, ürettiğinin %85’ini ihraç eden firmalar muafiyet elde ediyor
%100 gelir vergisi muafiyeti
Kdv muafiyeti
Gümrük vergisinden muaf olma
Enerjiyi daha ucuza kullanma. Bunun sebebi elektrik ve yakıtın bu bölgede kdv’den muaf olmasıdır
KKDF muafiyeti
Tüm bu avantajlar firmalara ciddi anlamda avantaj ve kar sağladığı için firmalar, normal bölgede elde edecekleri kazançların daha fazlasını elde etmiş oluyor. Bu da personel maaşına, istihdam sayısına ve genel performansa olumlu olarak yansıyor. Ülkeler serbest ticari bölgede yaptıkları faaliyet ve ticaretleri sayesinde hem daha avantajlı hem daha karlı olarak ticaret yapıyor.
Serbest bölgeler, firmalara o ülkede geçerli olan kanun ve diğer ekonomik kurallardan, gümrük muafiyetlerinden ve diğer avantajlarından yararlanma ve bu anlamda da daha esnek çalışma imkânı elde etmesi açısından tercih edilir. Günümüzde serbest bölgede faaliyet gösteren ve göstermek isteyen birçok firma var. Bu firmalar, elde ettikleri avantajlarının yanı sıra kar oranlarını da yükseltmesi açısından şanslı. Serbest bölgede yer almak için öncelikle bununla ilgili ruhsat alınması gerekir. Gereken kurallara uygun olan her türlü faaliyeti gösteren tüzel ve gerçek kişiler, ruhsat alma hakkını elde etmesi durumunda serbest bölgede faaliyet gösterebilir. Ancak serbest bölgede yer bulmak ve tesisi ya da firmayı buraya taşımak açısından da sorun olmaması ve uygun olması gerekir.
Serbest bölgede yer alan firmalar, elde ettikleri avantajları doğru şekilde kullanıp ekonomik avantaj ederek, ciddi anlamda şirket büyümesini de sağlayabilir.